Podrška inicijativi nultog otpada krunisana je na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija 14. decembra 2022. godine, kada je 30. mart proglašen Međunarodnim danom nultog otpada. U srži problema leži neodrživa praksa proizvodnje i potrošnje proizvoda od hrane do tekstila, što dovodi do stvaranja otpada, a potom i nepravilnog upravljanja njime. Sve to uzrokuje emisiju gasova staklene bašte, opasnih hemikalija i predstavlja fizičku i direktnu prijetnju velikom dijelu biodiverziteta.
Podaci Programa Ujedinjenih nacija za životnu sredinu (UNEP) pokazuju da domaćinstva, mala preduzeća i pružaoci javnih usluga godišnje generišu oko 2,2 milijarde tona čvrstog komunalnog otpada, što uključuje ambalažu, elektroniku, plastiku, hranu i drugo. Oko 2,7 milijardi ljudi širom svijeta nema pristup prikupljanju čvrstog otpada, a gotovo polovina ovog otpada se ne upravlja u kontrolisanim objektima.
Ako se na otpad ne počne gledati kao na resurs, procjenjuje se da će se proizvodnja čvrstog komunalnog otpada povećati na 3,8 milijardi tona godišnje do 2050. godine.
Globalno, oko 20 odsto proizvedene hrane godišnje završi kao otpad. Neke od održivih praksi su korištenje otpadne hrane u stočarstvu, poljoprivredi, održavanju zelenih površina. Donosioci odluka treba da podrže projekte koji uključuju kompostiranje, sortiranje otpada od hrane i drugo. Kako bi istakao negativan uticaj koji bacanje hrane ima na društvo i prirodu, UNEP je uoči Međunarodnog dana objavio Izvještaj o indeksu otpada od hrane 2024. Neki od zanimljivih podataka su da najveći dio ovog otpada dolazi iz domaćinstava, pa tako ona dnevno bace najmanje milijardu obroka. Na godišnjem nivou prosječna osoba baci 79 kilograma hrane. Ovo je dodatno pojačano sve intenzivnijim manifestacijama klimatskih promjena, kao što su visoke temperature i suše, koje otežavaju skladištenje, transport i prodaju hrane na siguran način, što rezultira gubitkom značajnih količina hrane. Trenutne količine ovog otpada odgovorne su za osam do 10 odsto globalnih emisija gasova staklene bašte.
Pročitajte još:
- GRADSKI MENADŽER: NEPRIHVATLJIVO DA DEPONIJA BUDE SMJEŠTENA U RAMIĆIMA
- FAKTORI NASTANKA I METODE SMANJENJA KOMUNALNOG OTPADA
- PREGLED TRGOVINE OTPADOM U NJEMAČKOJ
Zagađenje plastikom nije ništa manji problem. Podaci UNEP-a pokazuju da oko 85 odsto plastičnih boca, ambalaže i drugih proizvoda za jednokratnu upotrebu završi na deponijama ili se na drugi način nepravilno upravlja.
Tekstilna industrija je takođe na lošoj reputaciji, posebno posljednjih godina. Od ukupne količine materijala koji se koristi u proizvodnji odjeće, samo manje od jedan odsto se reciklira za proizvodnju novih proizvoda. Ova industrija ne samo da doprinosi zagađenju, već koristi izuzetno veliku količinu vode – resursa koji je ugrožen. Slikovito rečeno, ovo je količina vode kojom bi se napunilo 86 miliona olimpijskih bazena na godišnjem nivou.
Treba spomenuti i električni i elektronski otpad te lošu praksu podsticanja potrošača od strane proizvođača da svoje postojeće uređaje stalno zamjenjuju novima. Neke zemlje su već počele sa uvođenjem mjera koje podstiču svoje građane da popravljaju svoje stare proizvode umjesto da kupuju nove. Elektronski otpad često sadrži veoma opasne supstance, kao što su živa i olovo.
Primjena cirkularne ekonomije trebala bi postati ustaljena praksa kako bi se riješio problem zagađenja otpadom. Polazeći od samog dizajna proizvoda koji im daje karakteristike dugotrajnih, onih koji se mogu popraviti, ponovo upotrijebiti ili razgraditi. Ako proizvod postane otpad, potrebno je podsticati njegovu reciklažu. Na taj način se smanjuje ne samo nakupljanje otpada, već se štede i novi resursi – sami materijali, ali i korištenje onih potrebnih za stvaranje proizvoda poput struje i vode. Očuvanje resursa je ključno za očuvanje planete, jer je povećanje njihove upotrebe glavni pokretač trostruke planetarne krize – klimatskih promjena, gubitka biodiverziteta i zagađenja.
Katarina Vuinac
