Nakon još jednog vrelog ljeta, vremenska prognoza pokazuje postepeno opadanje temperature, koje će uskoro biti sve osjetnije. Ona najavljuje i početak grijne sezone. Nekada je odluka – kako ugrijati dom – bila bazirana na informacijama o tome koliko nam je dostupan određeni energent i koji je finansijski najisplativiji. Današnje zime dočekujemo i uz nedoumicu – koji energent je ekološki prihvatljiviji, u skladu sa drugim mogućnostima svakog domaćinstva. Približavaju se hladniji dani i izazovi koje donose sa sobom, ali osim što ćemo se ogrnuti u tople šalove i jakne, suočićemo se i sa nečim što nas školski udžbenici nisu naučili. Sjetimo se đačkih dana i časa na kojem smo saznali da vazduh nema boju, miris ni ukus. Prisjetimo se đačkih dana i časa na kojem su nam rekli da su svojstva vazduha da je bez boje, mirisa i ukusa. Sve češće nailazimo na suprotnu pojavu – vazduh vidimo kroz smog, a osjećamo i njegov neugodan miris.
Kako uskoro počinje zvanično grijna sezona, a mnogi domovi su već počeli i samostalno da se griju, željela bih da ukratko izložimo neke od najvažnijih energenata koje koristimo. Teško je obuhvatiti sve, naročito ukoliko u obzir uzmemo činjenicu da se neka domaćinstva griju na sve što pronađu. Kada ovo kažem, mislim na informaciju koju sam saznala na jednom predavanju – određeni građani kao energente koriste upotrebljene dječje pelene, gume, knjige i druge ’pogodne’ predmete koje pronađu u svojim domovima.
Energenti koji se najčešće koriste
U ovu kategoriju mogli bi da se svrstaju ugalj, drvo, mazut, struja, pelet, plin, toplotne pumpe i lož ulje. Svaki od pomenutih na drugačiji način utiču na finansijske troškove i životnu sredinu. Među njima, ugalj se ističe kao najveći zagađivač, dok se prirodni gas, toplotne pumpe nalaze na dnu liste prema zagađenju. Kada je riječ o struji, koliki negativan uticaj ima, zavisi od izvora energije za njenu proizvodnju.
Kao što sam prethodno napisala, ugalj predstavlja fosilno gorivo i jedan je od najvećih zagađivača kada je riječ o energentima. Tokom sagorijevanja dolazi do ispuštanja značajnih količina ugljen-dioksida, sumpor-dioksida, kao i azotnih oksida, čestica PM2.5 i drugih zagađivača. Ima značajan uticaj na klimatske promjene i globalno zagrijavanje, kao i zagađenje vazduha. Razlog što se i dalje učestalo koristi jeste njegova laka dostupnost u niske cijene. Treba istaći problem upotrebe lignita, kao vrste uglja, zato što sadrži visoki udio vlažnosti što ga čini manje energetski efikasnim energentom. Poznato je da se u našoj zemlji u značajnoj mjeri koristi ovakav ugalj, koji uz lošiju efikasnost, visoko zagađuje.
Mazut je još jedan energent koji se svrstava u velike zagađivače. Ovo tečno fosilno gorivo nastaje kao nusproizvod rafinacije nafte. Njegovim sagorijevanjem emituju se visoki nivoi ugljen-dioksida, sumpor-dioksida, azotnih oksida i čestica. Iako je manje štetan od uglja, ostaje visoko na ljestvici najvećih zagađivača. Širom svijeta radi se na zatvaranju toplana na ova dva energenta. Još jedan energent kao fosilno gorivo jeste lož ulje koje emituje štetne gasove i čestice, ali to čini u manjim količinama u odnosu na ugalj i mazut. Ovo ga čini efikasnijim energentom.
Upotreba drva smatra se jednim od najstarijih načina grijanja. Lako dostupno, ostalo je čest energent, naročito u ruralnim sredinama. Drvo jeste obnovljiv energent, ali ekološki prihvatljiviji može da bude samo ukoliko se održivo i pravilno koristi. Ukoliko se nepravilno sagorijeva, može da dovede do viših emisija. To je slučaj kada se sagorijeva na niskim temperaturama ili u neefikasnim i starim pećima, kao i kada je drvo mokro ili ispunjeno hemikalijama poput boja ili ljepila. Kao potomak drveta mogao bi da se nazove pelet. On spada u biomasu koja se proizvodi od drvenih ostataka. Potrebne su specijalne peći ili kotlovi, a sam pelet ispušta manje emisija i čestica tokom sagorijevanja od drveta. Ukoliko se dobija iz drveća uzgajanog u šumama kojima se održivo upravlja i ako su peći kvalitetne, smatra se efikasnim i ekološki prihvatljivijim rješenjem.
Prirodni gas ispušta manje štetnih emisija od drugih fosilnih goriva, ali ne treba zaboraviti da on sadrži metan u sebi koji je snažan gas staklene bašte. Kada je riječ o struji, ne dolazi direktno do oslobađanja emisija tokom njenog korišćenja. Da li će biti ekološki prihvatljiv energent ili ne, zavisi koji se izvor koristi za njenu proizvodnju. Ukoliko dolazi iz obnovljivih izvora kao što su vjetar ili solar, onda je upotreba struje ekološki prihvatljiva za grijanje.
Na kraju bih pomenula i toplotne pumpe. One su efikasan i ekološki prihvatljiv način grijanja, zato što koriste prirodne izvore toplote iz vazduha, zemlje ili vode. Ono što je važno, kako bi bile ekološki prihvatljive jeste da se napajaju strujom koja se dobija iz zelenih izvora energije. Međutim, razlog zbog kojeg nisu toliko primijenjene i dalje, jesu visoki početni troškovi koji su potrebni za njihovu instalaciju.
Kakav izbor pravimo kada je riječ o energentima za grijanje u domaćinstvima, ima važnu ulogu u očuvanju životne sredine. Ukoliko odlučite da pređete na drugi način grijanja, trebalo bi da se dobro informišete o odnosu troškova i uticaja na životnu sredinu. Izaberite energent u skladu sa vašim mogućnostima, a koji manje zagađuje.
