,,Padao grad veličine teniske loptice”, ,,U jednom satu dva puta tukao led”, ,,Građani u redu čekaju da prijave štetu na automobilima nakon nevremena”, samo je dio medijskih naslova, a rezultat stvarnosti proteklog vikenda u Bosni i Hercegovini i Srbiji.
Nakon veoma visokih temperatura stiglo je jako nevrijeme, a samo u Republici Srpskoj u subotu je ispaljeno 260 protivgradnih raketa, od rijeke Une do Drine. Dok je u dijelovima opštine Osečina u Srbiji, zbog gradonosnog nevremena koje je nanijelo štetu usjevima i ubijalo životinje, proglašeno vanredno stanje.
Zašto su gradonosne oluje postale ovako česte i nepredvidive, krije se u klimatskim promjena, a ranije istraživanje Univerziteta u Novom južnom Velsu (UNSW), pokazalo je da će se jačina grada povećati u većini regiona svijeta, naročito Australiji i Evropi. Prema ovom istraživanju, očekuje se da će se učestalost oluja sa gradom smanjiti u Istočnoj Aziji i Sjevernoj Americi.
Muriz Spahić, iz Udruženja geografa u BiH, rekao je za Energetski portal da u novije vrijeme, kada se govori o klimatskim promjenama (fluktuacijama), onda im se pripisuje svako nevrijeme koje se javlja. Međutim, klimatske fluktuacije ne proizvode nove vremenske nepogode, već utiču na njihovu učestalost.
Pročitajte još:
- ISPALJENA 161 PROTIVGRADNA RAKETA, NEVRIJEME ZAHVATILO BANJA LUKU I MODRIČU
- U MAJU SAMO DVA DANA BEZ KIŠE, IZDATO UPOZORENJE NA NEPOGODE
- KOJE ZEMLJE EU NEĆE ISPUNITI NACIONALNE KLIMATSKE CILJEVE ZA 2030. I KAKVE SU POSLJEDICE?
Ističe da gradonosne pojave zahvataju manja prostranstva, najčešće se javljaju u tropskim geografskim zonama, mada je česta i u umjerenim geografskim širinama, isključivo u toplijem periodu godine.
„Grad nastaje pri olujnom vremenu iz kumulonimbusnih oblaka, ali uvijek pri temperaturi prizemnog sloja zraka višoj od 0oC. U kumulonimbusima, najsnažnija su uzlazna strujanja u njegovom središnjem dijelu. U jednom dijelu ovog oblačnog sistema stvaraju se uzlazna, a u njegovom drugom dijelu silazna strujanja. U njegovoj donjoj osnovici temperature se kreću oko 0oC i ovaj sloj oblaka se sastoji od vodenih kapljica. Ukoliko je kumulonimbus razvijen, onda se u njemu zbog silaznih strujanja u donjim horizontima mogu obrazovati prehlađene kapljice, pahuljice snijega i ledeni kristali“, kaže profesor Spahić, pojašnjavajući nastanak grada.
Dodaje da zbog uzlaznih i silaznih zračnih strujanja u kumulonimbusima zrna grada, prije nego što započinje proces njihovog padanja, mogu se duže vrijeme zadržati u oblačnom sistemu. U procesu uzlaznih i silaznih strujanja ledeni kristali se sudaraju sa prehlađenim vodenim kapljicama zbog čega povećavaju svoju veličinu.
Led, odnosno grad, čine ledene kuglice ili loptice prečnika, najčešće od pet do 50 milimetara, ali zabilježeni su i slučajevi mnogo većeg.
Iako su kugle leda širine 12 centimetara oborile rekorde u Španiji, istraživači su dokumentovali još veće primjere drugdje. Što se tiče Evrope u Italiji je 2023. godine zabilježena kugla leda prečnika 19 centimetara.
U Sjedinjenim Državama, rekord je kugla leda širine 20,32 centimetra, koja je pala u Južnoj Dakoti 2010. godine, a prema zabilježenim podacima u Kini je 1902. godine padao grad čija su zrna bila teška 4,5 kilograma i prečnika 21 centimetar.
