Nove tehnologije donose nadu za bolju i sigurniju budućnost, ali istovremeno i strijepnju – kakve negativne posljedice mogu da ostave za sobom? Električna vozila, primjera radi, kritikuju se zbog baterija za skladištenje energije i litijuma koji je potreban za njihovu proizvodnju. Kada se govori o solarnim panelima, koji nam nude čist izvor energije, polemiše se na temu – šta kada postanu otpad? Koliko će da zagade životnu sredinu? Da li mogu da se recikliraju?
Razmišljajući na tu temu, naletjela sam na jedan tekst, čije bih zaključke željela sa vama da podijelim.
U energetsku tranziciju uključene su brojne i moćne industrije. Čovječanstvo je prožeto i dobrim i zlim. Posmatrajući zlo, tu se svrstava želja za moć, pohlepa i bezobzirnost. Iako bi trebalo da smo ujedinjeni više nego ikada u prelasku na zelen i održiv način života, ne može da se izostavi činjenica da postoje i oni kojima to nije u interesu. U smislu energetske tranzicije, ali i ekologije generalno, treba istaći pojam zelenog pranja (eng. greenwashing), kojima se moćne industrije služe svakodnevno. Zbog toga ne mogu da se krive oni koji gaje nepovjerenje prema zelenim tehnologijama.
Zeleno pranje predstavlja širok pojam. U kontekstu zelenih tehnologija moglo bi da se objasni na način da kompanije predstavljaju svoje proizvode kao ekološki održive, što zaista i jesu jednim dijelom, međutim, one istovremeno sakrivaju činjenice da te tehnologije nisu 100 odsto ekološke. To je upravo primjer koji sam navela na početku. Dok se električna vozila prezentuju kao ona koja ne zagađuju vazduh, zato što ne koriste fosilna goriva, u isto vrijeme za proizvodnju njihovih baterija potrebno je rudarenje litijuma, o čemu se ne govori toliko.
Vraćajući se na početnu temu, isto bi mogli da se dovedu u pitanje i solarni paneli. Iako zahvaljujući njima smanjujemo ispuštanje ugljen-dioksida i drugih zagađujućih materija, koliko znamo o njihovim drugim karakteristikama? Šta je sve potrebno za njihovu proizvodnju, koliko se emisija ispusti tokom tog procesa i šta se dešava kada se završi njihov radni vijek? Da li mogu da se recikliraju ili dovode do većeg zagađenja prirode nakon radnog vijeka, od koristi koju su donijeli tokom rada?
U tekstu koji sam pomenula, ističe se nekoliko argumenata u korist solarnih panela. Kao prvo, ova industrija je i dalje relativno mlada i postoji prostora da se razvija kako bi bila što održivija, a takođe se i sektor reciklaže razvija svakodnevno sve bolje. Osim prostora, postoji i vrijeme zato što je radni vijek ove tehnologije i do 30 godina. Uzimajući u obzir i taj podatak, solarni paneli su dugotrajni. Oni nisu tehnologija poput telefona, koji se masovnije prodaju, a mijenjamo ih neretko kroz dve godine.
Druga stvar koja je razmatrana u tekstu, jeste materijal od kojeg su napravljeni solarni paneli. Kako se navodi, preko 70 odsto materijala čini staklo, čija je mogućnost reciklaže veoma razvijena – odnosno materijal je reciklabilan. Iako ima svoje specifičnosti, kao i svaki predmet i tehnologija, gdje se određeni materijal prilagođava i dorađuje, dosadašnji razvoj infrastrukture za reciklažu stakla, optimistično govori da će se razvijati proces i za reciklažu ovog stakla. Drugi materijal jesu metali, poput aluminijuma i bakarnih žica koji takođe imaju dobre predispozicije za reciklažu i ponovnu upotrebu u ovoj industriji. Čak iako neki stariji modeli solarnih panela mogu da sadrže opasne materije, kao što je olovo, oni se javljaju u malim količinama. Takođe, do njihovog ispuštanja ne može da dođe tokom rada panela, a ukoliko se nakon radnog vijeka solarnim panelima upravlja na pravilan način, neće dospijeti u životnu sredinu.
Postoje i kompanije koje su opredjeljene specifično za reciklažu solarnih panela, što znači da se na ovom pitanju već uveliko radi.
Kao posljednji argument navodi se poređenje fosilnih goriva i solarne energije u kontekstu – ko ima veći negativan uticaj? Čak i da solarni paneli kao otpad stvaraju određeni negativni uticaj na životnu sredinu, ipak su čistije rješenje od fosilnih goriva. Od rudarenja uglja, nafte i prirodnog gasa, do transporta cjevovodima i tankerima gdje može da dođe do izlivanja, do samog zagađenja koje nastaje tokom njihove upotrebe. Tu je i pepeo od uglja, koji bi mogao da se nazove otpadom od ovog energenta, a koji je vrlo štetan.
U krajnjem razmišljanju, fosilna goriva su ograničen resurs, te je neophodno pronalaziti alternativna rješenja i pružiti im šansu za što bolji razvoj.
Ukoliko se vratimo na početni problem iskopavanja litijuma, kako bi se proizvodile baterije za sladištenje obnovljive energije, treba reći da se i na tome već radi. Pronalaze se materijali koji bi mogli da zamjene upotrebu litijuma i budu održiviji.
