Ovih dana kvalitet vazduha ponovo je postao centralna tema kao jedan od glavnih zdravstvenih rizika. Prava je šteta što ovaj problem izgubi na važnosti čim dođu topliji dani, no danas vam neću pisati o tom sezonskom zaboravu. Pitanje koje me ovih dana okupira jeste kako da se zaštitimo sada, dok gusti smog disanje čini sve težim, a dugoročne mjere dekarbonizacije i prelazak na čistije izvore energije tek treba da daju konkretne rezultate.
Sigurno ste primijetili da sve više domova danas ima prečišćivače vazduha, a možda i u vašem domu jedan upravo tiho zuji ispuštajući čistiji vazduh od onog koji vidimo napolju (da, ovih dana vazduh zaista vidimo). Ipak, da li je to samo privid čistog vazduha ili konkretno olakšanje za naša pluća? Ispostavlja se da je odgovor negdje između.
Kada sam počela da istražujem koliko su prečišćivači vazduha zaista efikasni, vrlo brzo sam shvatila da se čitava priča zapravo vrti oko jedne ključne stvari: kvaliteta filtracije. I tu se, neizbježno, dolazi do HEPA filtera koji su danas postali sinonim za pouzdano prečišćavanje vazduha.
Riječ je o filterima napravljenim od guste mreže vlakana koja hvataju čak 99,97 odsto čestica veličine 0,3 mikrona — onih najupornijih, najprodirnijih, koje lako zalaze duboko u pluća i krvotok. Zanimljivo je da ova tehnologija uopšte nije nastala zbog kućne upotrebe: razvijena je 1940-ih kako bi štitila od radioaktivnih čestica, a tek kasnije se preselila u domove i postala „zlatni standard” u prečišćavanju vazduha, piše na sajtu IQAir.
Vremenom su se pojavile i unaprijeđene verzije, poput HyperHEPA filtera koji hvataju i ultrafine čestice do 0,003 mikrona — sto puta manje od PM0,3. To znači da uspješno uklanjaju i ono što se ranije smatralo gotovo neuhvatljivim: viruse, nanočestice i najfinije ostatke sagorijevanja.
Međutim, ni najbolji filter ne znači mnogo ako ga vazduh prosto — zaobiđe. Mnogi prečišćivači imaju slabo zaptivanje, pa dio vazduha klizi pored filtera, vraćajući zagađenje nazad u prostor. Uređaji koji taj problem rješavaju hermetičkim kućištem zato u praksi daju neuporedivo bolje rezultate.
Ono što je još važno razumjeti jeste da HEPA uklanja čestice, ali ne i sve ono što osjećamo kao miris: gasove, dim ili hemikalije. Za to je potreban aktivni ugalj, i to ne u tragovima, već u dovoljnoj količini da zaista apsorbuje molekule koji izazivaju iritacije i neprijatne mirise.
Ono što bih svakako izbjegla jesu uređaji koji obećavaju „čudesna rješenja” — joni, ozon, magična UV svjetla. Jonizatori uglavnom samo natjeraju čestice da se zalijepe za površine, a ne da nestanu. Ozon je direktno štetan za pluća i nerešeno je pitanje njegovog prisustva u mnogim „čistijim” varijantama uređaja. UV tehnologija u malim, kućnim aparatima jednostavno nema dovoljno vremena da djelotvorno uništi išta u pokretu, a pritom ne uklanja čestice koje su najveći problem.
Šta onda zapravo radi posao? Kvalitetan HEPA ili HyperHEPA, dobro zaptivanje, dovoljno aktivnog uglja i jasni, nezavisni testovi koji potvrđuju performanse. Bez ozona, bez trikova, bez obećanja koja zvuče kao reklama za čudotvorni napitak.
Ispostavlja se da, kada razumijemo osnove, izbor prečišćivača više nije lutrija. Nije potrebno da budemo eksperti — dovoljno je da razlikujemo stvarnu tehnologiju od marketinga. Upravo tada počnemo da biramo uređaje koji zaista štite naše zdravlje, a ne samo naš utisak da radimo nešto dobro.
Milena Maglovski
