Napuštanje fosilnih goriva dio je globalnih nastojanja da se električna energija proizvodi efikasno i sa što manje zagađenja, što dalje podrazumijeva prelazak na obnovljive izvore energije.
Evropska unija aktivno radi na podsticanju proizvodnje zelenih kilovata i promociji ekološki prihvatljivih vozila. Čak je usvojen i plan da se od 2035. novi automobili na benzin i dizel više neće prodavati na tržištu EU. Međutim, solarni paneli, automobilske baterije, vjetroturbine i slične tehnologije zahtijevaju metale poput kobalta, nikla, litijuma i drugih, čija eksploatacija nije ni jednostavna ni bez posljedica. Danas se najveća nalazišta ovih prijeko potrebnih materijala uglavnom nalaze u zemljama s ekonomskim ili geopolitičkim problemima, koji otežavaju regulaciju dozvola, ili se rudarenje odvija u teškim ili ilegalnim uslovima rada, kao što je Afrika, dok se istovremeno vrijeme kada ovaj proces ostavi ekološke posljedice.
Kako sektor OIE postaje sve zastupljeniji, paralelno raste i potražnja za potrebnim komponentama. To dalje znači da će povećana proizvodnja zahtijevati više navedenih materijala (kobalt, litijum, nikl…) na mnogim drugim lokacijama u svijetu, osim na nekoliko ključnih tačaka. Kako će potražnja rasti, postoji strah od ponude, zbog ograničenja ovih resursa, koji iz velikih depozita mogu biti iscrpljeni budućim širenjem. Kako objašnjavaju naučnici sa švedskog Tehnološkog fakulteta Chalmers, čini se da je nemoguće da trenutna ležišta zadovolje pomenutu buduću ekspanziju, posebno kada su u pitanju električni automobili i sve veći broj proizvođača automobila koji prelaze na njihovu masovnu proizvodnju.
Potrebno je tragati za novim tehnologijama, jer izvori litijuma mogu doći do tačke iscrpljivanja, a za to vrijeme tržište i potražnja za sirovinama neće jenjavati.
Istraživački tim u Chalmersu istraživao je natrijum-jonske baterije, koje se stoga oslanjaju na natrijum, koji je mnogo češći od litijuma. Ispitivanjem gustine, životnog vijeka, ekološkog aspekta i drugih karakteristika, došli su do zaključka da su bolja snabdjevenost zbog svoje dostupnosti, ali i kada je riječ o ekološkom aspektu i klimi.
Sve u svemu, natrijum-jonske baterije koriste natrijum, element koji je mnogo zastupljeniji od litijuma jer se takođe može ekstrahovati iz morske soli. To ih čini potencijalno jeftinijim, ekološki prihvatljivijim i pristupačnijim. Litijum-jonske baterije, s druge strane, imaju veću gustinu i stoga skladište veće količine energije u manjem prostoru u poređenju sa natrijum- jonskim baterijama. To ih čini idealnim za aplikacije gdje su prostor i težina jednostavno ograničeni, kao što su električna vozila. Natrijum-jonske baterije mogu raditi u širem rasponu temperatura i stoga mogu izdržati teže vremenske uslove, dok je poznato da litijum-jonske baterije imaju izmijenjene performanse tokom hladnih dana ili ekstremnih vrućina, kao što je automobil koji ima mnogo kraći domet jer crpi više energije kada je napolju veoma hladno.
Tehnologija se ipak brzo mijenja. Može se očekivati da će se današnje natrijum-jonske baterije razvijati i koristiti za skladištenje energije u elektroenergetskoj mreži, te da bi daljim razvojem ova baterija mogla doći i do električnih automobila, s obzirom da bi naslage litijuma mogle biti u problemu.
Milica Vučković
