Rezultati jedne nove studije pokazuju da pčele teško podnose toplotni stres uslijed ekstremnih temperatura, kao što su one tokom ljeta 2024. Dr Jovana Bila Dubaić sa Biološkog fakulteta u Beogradu objašnjava kako vrućine, preko polena, ugrožavaju razmnožavanje pčela, i kakve sve posljedice to može imati.
Poznato je da je reproduktivni razvoj biljaka, a posebno razvoj i funkcionalnost polena, veoma osjetljiv na toplotni stres.
Naime, kada se tokom razvoja cvjetova javi ekstremna vrućina, kao što je to ovog ljeta bilo u prvoj polovini jula u Srbiji, ali i sada ponovo tokom avgusta, to može imati višestruke negativne posljedice po cvijet, uključujući lošiji transport hranljivih materija do polena, njegovu smanjenu vitalnost, pa i neuspješno oslobađanje.
Međutim, nedostajalo je istraživanja koja bi testirala kako ovakav polen, koji je bio izložen visokim temperaturama, utiče na razvoj larvi pčela, niti da li larve pčela mogu da se razvijaju i prežive hraneći se ovakvim polenom. Drugim riječima, nismo imali odgovor na pitanje da li biljke izložene toplotnom stresu adekvatno zadovoljavaju prehrambene potrebe svojih oprašivača – sve do sada.
Jedna nova studija ispitala je upravo ovaj problem.
Grupa istraživača sa Državnog univerziteta Mičigen u SAD eksperimentalno je ispitala kako kratkotrajno izlaganje cvjetnica ekstremnoj vrućini utiče na ponašanje pčela, njihovu plodnost, razvoj i na preživljavanje potomaka. U toku eksperimenta, ovo izlaganje bilo je vrlo ograničeno – samo četiri sata na temperaturi od 37,5 °C – ali rezultati nikako nisu ohrabrujući.
Naime, istraživanje je pokazalo da visoke temperature mogu drastično uticati na reprodukciju pčela. Ženke pčela koje su na raspolaganju imale samo biljke izložene toplotnom stresu, iako je broj cvjetova bio sličan u obje eksperimentalne grupe, položile su čak 70 odsto manje jaja nego ženke koje su na raspolaganju imale biljke koje nisu bile izložene toplotnom stresu.
Istraživanje sprovedeno u SAD nije pokazalo promjenu samo u broju položenih jaja: nakon izlaganja biljaka visokim temperaturama, promijenjena nutritivna vrijednost polena odrazila se i na preživljavanje larvi pčela.
U toku istraživanja, larve koje su konzumirale polen sa ispitivanih biljaka imale su značajno nižu stopu preživljavanja od kontrolne grupe. Čak i one larve koje su uspjele da prežive, razvijale su se sporije i imale su kraći životni vijek od jedinki koje nisu konzumirale polen izložen toplotnom stresu.
Pročitajte još:
- Zemlja na Aljasci erodira brže zbog klimatskih promjena
- Kakav uticaj na emisije CO2 imaju globalno zagrijevanje i promjena vegetacije na sjeveru
- IPCC odobrio nacrte za prva dva izvještaja u sedmom ciklusu procjene
Toplotni talasi negativno utiču kako na domaće pčele, tako i na tzv. solitarne vrste, koje ne žive u košnicama ali su svejedno ključne u procesima oprašivanja
Ovaj rezultat nije važan samo za naše razumijevanje ponašanja domaćih pčela u vrijeme učestalijih i intenzivnijih toplotnih talasa, već je važan i za budućnost tzv. solitarnih pčela, koje su važan element naših ekosistema.
Naime, oprašivanje, odnosno prenošenje polena sa jedne biljke na drugu, predstavlja jednu od najvažnijih ekosistemskih usluga, jer omogućava polno razmnožavanje i opstanak biljaka cvjetnica. Interakcije između biljaka i oprašivača su od ključnog značaja za poljoprivrednu proizvodnju i očuvanje prirodnih ekosistema. Mnogi organizmi učestvuju u oprašivanju, ali pčele su nesumnjivo najvažnije među njima.
Mada kada pomislimo na pčele obično pomislimo na pčelarstvo i „domaće” košnice, većina pčela na svijetu, oko 80 odsto svih vrsta pčela, zapravo živi solitarnim, odnosno samostalnim načinom života, što znači da svaka ženka pravi pojedinačno gnijezdo za sebe i svoje potomke.
Za razliku od tzv. socijalnih pčela, u koje spada i evropska medonosna pčela (Apis mellifera), a koje žive u velikim gnijezdima i formiraju kolonije, solitarne pčele imaju specifičan način života zbog kojeg su njihova gnijezda teško uočljiva i često neprimjetna.
Pošto različite biljke imaju cvjetove raznih veličina i oblika, one zahtijevaju prisustvo oprašivača koji se takođe razlikuju po veličini i obliku. To znači da nije dovoljna samo jedna vrsta pčela da bi proces oprašivanja bio potpun: potrebna je raznovrsnost oprašivača kako bi sve biljke bile efikasno oprašene.
Samim tim, iako je njihov životni vijek relativno kratak i ne prave med, solitarne pčele svejedno imaju neprocjenjivo važnu ulogu u oprašivanju, a koja je danas ugrožena sve intenzivnijim i češćim toplotnim talasima.
Postoje potencijalna rješenja za ovaj problem – ali to nije jedini način na koji klimatske promjene utiču na pčele i njihovu ulogu u ekosistemu
Autori studije o uticaju vrućina na polen ističu hitnu potrebu za strategijama i rješenjima koja bi poljoprivredne kulture koje se oprašuju pčelama zaštitile od visokih temperatura. Jedan od prijedloga je korišćenje nadzemnog navodnjavanja za hlađenje polja tokom perioda ekstremne vrućine, što može pomoći u zaštiti polena i očuvanju njegove nutritivne vrijednosti.
Međutim, čak i u idealnom scenariju, ovakva rješenja ne bi uklonila sve probleme sa kojima se pčele suočavaju u svjetlu klimatskih promjena.
Već je poznato da promjene klime izazivaju neusklađenost između perioda cvjetanja biljaka i perioda aktivnosti pčela, kao i pomjeranje geografskog rasprostranjenja (areala) određenih vrsta, što dovodi i do njihovog prostornog razmimoilaženja, a ne samo vremenskog. Kao rezultat, biljke i njihovi oprašivači se ne pronalaze, čime se prekida njihov suštinski važan odnos.
Takođe, pored uticaja na polen, nagli porast temperature može kod pčela izazvati akutni stres i smrt, toplotni talasi mogu prouzrokovati hronični fiziološki stres, dok efekti dugoročnog zagrijevanja okruženja mogu biti suptilniji i kumulativni, izraženi u promjenama u veličini tijela, fenologije, ponašanja, životnog vijeka i remećenja odnosa polova unutar populacija pčela.
Slika uticaja klimatskih promjena je, drugim rečima, široka, a uslijed ovakvih novih istraživanja postaje još šira nego što smo ranije mislili.
Jasno je da jedino što nam preostaje jeste da se i u odgovoru takođe fokusiramo na širu sliku – onu koja uključuje i borbu protiv posljedica klimatskih promjena, ali i njihovo ublažavanje i na kraju zaustavljanje. Kako pokazuje ovo istraživanje, teško je sagledati šta se sve u suprotnom može dogoditi.
Izvor: Klima101
