Voda je izvor života i zato predstavlja najdragocjeniji resurs, čija dostupnost ne smije biti dovedena u pitanje. Nažalost, živimo u vremenu u kojem klimatske promjene, zagađenje životne sredine i nekontrolisana eksploatacija resursa dovode do sve češćih nestašica čiste vode širom svijeta. Prema podacima Evropske agencije za životnu sredinu od prije tri godine, više od trećine stanovništva Evropske unije i gotovo polovina teritorije suočili su se sa sezonskim problemima s vodom. Kipar, Malta i Rumunija bili su među najugroženijima kada se mjerio odnos potrošnje i obnovljivih resursa za 2022. godinu. Situacija je, naravno, još složenija u podsaharskoj Africi, gdje milioni ljudi nemaju stabilan pristup sigurnim izvorima i nerijetko prelaze kilometre do najbližeg bunara. Južna Azija, preciznije Indija i Bangladeš, i tamošnji rast populacije i zagađenje podzemnih voda dodatno otežavaju snabdijevanje u ovom regionu. Bliski istok i Sjeverna Afrika pogođeni su sve češćim sušama, ostavljajući zemlje poput Jemena i Sudana među najranjivijima.
U pokušaju da unaprijedi zaštitu resursa, Evropska unija je nedavno postigla sporazum o ažuriranju liste zagađivača koje države-članice moraju pratiti u površinskim i podzemnim vodama. Na listu su, prvi put, uvršteni farmaceutski proizvodi, a pored toga i novi pesticidi (uključujući glifosat) i određene PFAS supstance. Ipak, iako se odluka na prvi pogled čini kao važan korak, stručne organizacije upozoravaju na ozbiljne nedostatke. Naime, države-članice uspjele su da odlože primjenu novih standarda do 2039. godine, uz mogućnost produženja do 2045. godine. To znači da će efekti novih pravila biti odloženi decenijama.
Osim toga, dogovor je oslabio princip nedozvoljenog pogoršanja stanja voda (non-deterioration principle) iz Okvirne direktive o vodama, uvodeći izuzetke koji omogućavaju kratkoročne negativne uticaje i pogoršanje kvaliteta u slučaju premeštanja vode ili sedimenata. Stručne organizacije smatraju da se ovim otvara prostor za veće ispuštanje toksičnih supstanci u rijeke, dok industrijski lobiji nastavljaju da pritiskaju komisiju da dodatno oslabi zaštitu. Stručnjaci upozoravaju da višestruka odlaganja ostavljaju premalo vremena državama da do 2027. godine uvrste mjere protiv novih zagađivača u planove upravljanja slivovima.
U FOKUSU:
- Energetski pasoš i stanje u Srbiji – lična karta objekata
- Bioplastični film – Održive zgrade sa pasivnim hlađenjem
- Izum Veljka Milkovića među 10 najboljih na svijetu
U takvim okolnostima jasno je da, pored regulativa koje se sprovode, svijet traži i inovacije i rješenja koja mogu obezbijediti vodu tamo gdje je nema dovoljno. Jedno takvo rješenje razvili su istraživači sa Univerziteta u Teksasu u Ostinu. Njihova metoda, zasnovana na molekularnom inženjeringu, omogućava da se raznoliki prirodni materijali – od ostataka hrane do grančica ili školjki – pretvaraju u hidrogel-sorbent, sposoban da iz vazduha upija vlagu i oslobađa je kao vodu. To znači da se proces zasniva na sorpciji – sposobnosti materijala da privlači i zadržava molekule vode. Sorpcija obuhvata dva procesa – adsorpciju i apsorpciju. Kod hidrogelova od biomase ključna je upravo apsorpcija, jer hidrogel od biomase djeluje kao sunđer, ima molekularno modifikovanu strukturu koja privlači i vezuje molekule vode. Kada se kasnije blago zagrije, ta voda izlazi u obliku kapljica koje se mogu sakupiti kao pitka voda. Gotovo svaki prirodni materijal na bazi biljnih polisaharida – celuloza, skrob ili hitozan – može postati hvatač vode.
Dakle, biomasa nije sama po sebi izvor vode – ona se hemijskim postupkom pretvara u hidrogel, materijal koji funkcioniše kao „alat” za hvatanje vlage iz vazduha. Vazduh jeste izvor vode, a biomasa je u tom slučaju sirovina od koje se pravi materijal sposoban da tu vlagu zadrži i kasnije oslobodi.
Rezultati testiranja na terenu su izuzetni. Dok druge tehnologije obično proizvode između jedan i pet litara vode dnevno po kilogramu materijala, odnosno sorbenta, ovi hidrogelovi mogu da obezbijede i do 14 litara, što može biti dovoljno da pokrije neke osnovne potrebe za vodom jedne porodice – ako su u pitanju manje zajednice ili, na primjer, krizne situacije.
Prednosti su jasne – materijal je jeftin, dostupan i biorazgradiv, a tehnologija podržava održivu proizvodnju vode. Ipak, postoje i ograničenja, a jedno od njih jeste da količina vode zavisi od vlažnosti vazduha; osim toga, postoji velika šansa da je vodu potrebno kroz jednostavan proces provjeriti ili obraditi da bi bila korišćena za piće i u komercijalne svrhe.
Suština ovog otkrića je u jednostavnosti – od onoga što se smatra otpadom nastaje sistem koji iz vazduha izvlači najvažniji resurs: vodu.
Priredila: Milica Vučković
Tekst je objavljen u Magazinu Energetskog portala ODRŽIVA ARHITEKTURA
