Gradovi, kao glavni centri rasta broja stanovnika i dinamičnog urbanog razvoja, često se ističu kao posebno ranjiva područja na posljedice klimatskih promjena. U tom smislu ni Podgorica, glavni grad u kojem živi gotovo trećina stanovnika Crne Gore i koji zbog dnevnih migracija tokom radne sedmice posjeti nekoliko desetina hiljada ljudi, nije izuzetak. Do sada provedene analize klimatskih parametara ukazuju da su promjene ka toplijoj klimi počele od 1990. godine, s time da je svaka naredna decenija bila toplija od prethodne.
– Zabilježeni vremenski i klimatski ekstremi odnose se, između ostalog, na češće i duže toplotne talase u periodu od maja do septembra, duži vegetacijski period, češću pojavu suša koje prate visoke temperature i šumski požari, te veći broj dana s veoma jakim padavinama. Kada su u pitanju projektovane klimatske promjene, očekuje se dalje povećanje ukupne dužine i broja tropskih talasa, rast broja uzastopnih dana bez padavina, te blago smanjenje prosječne godišnje maksimalne brzine vjetrova. Adekvatan odgovor na uticaje klimatskih promjena, odnosno očuvanje životne sredine u cjelini, moguće je osigurati isključivo kroz multidisciplinaran pristup i saradnju na svim nivoima, od lokalnog do međunarodnog. Sagledavajući najizraženije izazove s kojima se suočava Podgorica kao grad koji se ubrzano razvija, imperativ je očuvati prostor uz osiguranje infrastrukture koja je potrebna za kvalitetan život – izjavila je prof. dr Olivera Injac, gradonačelnica Podgorice.
Prema njenim riječima, prioriteti gradske uprave su: unapređenje javnog prevoza, očuvanje javnih zelenih površina kroz kontinuirano održavanje postojećih i podizanje novih, uspostavljanje zaštićenih prirodnih područja, kontinuirano unapređenje sistema upravljanja otpadom, izgradnja novog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, te proširenje i unapređenje sistema vodosnabdijevanja. Prioritetima se, u kontinuitetu i kroz aktivnu saradnju, bave sve gradske službe i preduzeća, uz visok stepen transparentnosti kroz podsticanje učešća građana i nevladinog sektora kako bi se definisale što kvalitetnije odluke od značaja za društvo u cjelini.
U FOKUSU:
- Izazovi konkurentne proizvodnje energije na globalnom tržištu
- INEKP – Srbija na putu održivosti
- Intenzivno smanjujemo emisije CO2 u poslovanju
Koje mjere preduzimate u cilju smanjenja zagađenja vazduha?
– Rezultati monitoringa kvaliteta vazduha, koji se u Podgorici realizuje na državnom i lokalnom nivou, ukazuju da je vazduh u našem gradu još uvijek prilično očuvan, s prosječnom godišnjom koncentracijom PM10 i PM2,5 čestica ispod granične vrijednosti, što nas svakako dodatno obavezuje na očuvanje i unapređenje kvaliteta ovog segmenta. Prema podacima dobijenim monitoringom, sva prekoračenja pomenutih parametara, izuzev u vanrednim situacijama koje su dominantno izazvane požarima tokom ljetnog perioda, dešavaju se tokom sezone grijanja, što predstavlja poseban izazov za lokalne samouprave. Glavne preporuke za poboljšanje kvaliteta vazduha u izvještajima o monitoringu odnose se na poboljšanje javnog prevoza, promociju i podsticanje alternativnih vidova transporta, širenje urbanih zelenih površina i poboljšanje energetske efikasnosti. U gradu postoji značajan broj kružnih tokova što smanjuje saobraćajne gužve i time pritisak na kvalitet vazduha. Provodimo i aktivnosti na uspostavljanju biciklističke infrastrukture, a s tim u vezi, u kontekstu podsticanja alternativnih vidova prevoza, značajan je projekt „Podgorica na dva točka“ u okviru kojeg se subvencioniše kupovina bicikala i električnih trotineta, a za koji vlada veliko interesovanje. Podgoricu karakteriše ekspanzija urbanih zelenih površina s preko 300.000 m2 novih i revitalizovanih u posljednjih nekoliko godina. U cilju efikasnijeg planiranja i upravljanja, krajem 2022. godine završena je izrada „Katastra zelenih površina“ Podgorice, koji obuhvata površinu od oko 1.200 ha javnih zelenih površina. Katastar je razvijen kao intuitivna aplikacija jednostavna za korištenje, koja sadrži podatke o drveću, grmlju, elementima rekreativnih površina i urbanog mobilijara, a koji se mogu pretraživati prema različitim kriterijumima. Nedavno smo započeli i s razvojem koncepta zelenih krovova koji je posebno značajan mehanizam u ovom kontekstu u urbanim sredinama, a provodimo i aktivnosti na pošumljavanju brežuljaka koji okružuju Podgoricu.
Koliko ulažete u razvoj gradskih parkova, botaničkih bašti i kako je planirana realizacija takozvanog zelenog prstena oko grada?
– „Zelena Podgorica“ je vizija kojoj smo maksimalno posvećeni, a rad koji ulažemo na ovom polju već daje vidljive rezultate. Kao grad koji je peti najzeleniji grad u Evropi u kategoriji ,,urbana zelena infrastruktura“, u kontinuitetu radimo na ozelenjavanju grada. Podgorica je u proteklih godinu dana dobila više od 35.000 m2 novih parkova, preko 30.000 m2 pejzažno uređenih površina, gotovo 20.000 m2 uređenih urbanih džepova, te ukupno gotovo 100.000 m2 novih zelenih površina, zbog čega smo veoma ponosni. Osim toga, projekt „Mikro 020“, koji provodi Služba glavnog gradskog arhitekte, usmjeren je na oživljavanje zapuštenih i zaboravljenih urbanih džepova, odnosno manjih površina u gradu koje su u lošem stanju. U okviru ovog projekta uskoro ćemo imati još desetak spremnih projektnih rješenja na osnovu kojih ćemo urediti isto toliko javnih površina širom grada.
Od početka godine uredili smo brojne parkovske površine u više naselja u Podgorici, a pored toga izgrađeno je i rekonstruisano nekoliko manjih zelenih površina i formirani drvoredi na mjestima gdje su postojale tehničke mogućnosti. U centru grada uskoro počinje rekonstrukcija Karađorđevog parka, kao i izgradnja velikog parka u naselju Zabjelo.
Formiranjem tzv. „zelenog prstena“ oko Podgorice, u kojem su zasađene desetine hiljada novih sadnica, dodatno se osnažuju napori za stvaranje održivog urbanog okruženja. Ovaj projekt će se nastaviti i tokom jeseni, kada će započeti još jedna sezona sadnje. Uz formiranje linearnog zelenila i uređenje manjih zelenih površina, tendencija je povezivanje prigradskog i gradskog u jedinstven sistem zelenila grada.
U planu je i uređenje brda „Lješkopoljska Gorica“, koje će biti važan dio zelene infrastrukture grada kao još jedna osnova za adaptaciju na klimatske promjene, kroz uspostavljanje ekološke stabilnosti i podizanje kvaliteta života stanovnika.
Kako ste regulisali pravilno odlaganje otpada i koliko ste unaprijedili oblast upravljanja otpadom?
– Glavni grad Podgorica je krajem 2006. godine, odlukom Skupštine grada formirao društvo Deponija d.o.o. koje je počelo s radom 2007. godine. Njegova osnovna uloga bila je odlaganje komunalnog otpada s teritorija grada Podgorice, prestonice Cetinja, opštine Danilovgrad i gradskih opština Tuzi i Zeta, koje su sada samostalne opštine. Urbanističkim planom predviđeno je šest sanitarnih kada. Sve su urađene u skladu s Direktivom 1999/31/EZ o odlagalištima otpada (kasnije Direktivom o izmjeni (EU) 2018/850). Naknadno je rad definisan i Zakonom o upravljanju otpadom, kao i Pravilnikom o bližim karakteristikama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarno-tehničkim uslovima, načinu rada i zatvaranju deponija. Sredinom 2010. godine u rad je pušten i Regionalni reciklažni centar za komunalni otpad, kao i Reciklažni centar za otpadna vozila.
Kada je u pitanju udio povećanja obnovljivih izvora energije, uloga Deponije se ogleda u pokretanju projekta kogeneracije, odnosno dobijanja električne i toplotne energije iz sagorijevanja deponijskog gasa. U toku je Javni poziv za izradu Studije izvodljivosti koja će dati odgovore o isplativosti ovog projekta. S obzirom na to da su tri sanitarne kade napunjene i zatvorene, četvrta kada je aktivna, a preostalo je prostora za sanitarne kade 5 i 6, postoji optimizam da će ova Studija dati vrlo ohrabrujuće rezultate, te da bi se u izradu kogeneracijskog postrojenja moglo krenuti u toku sljedeće godine.
Intervju vodila: Mirjana Vujadinović Tomevski
Intervju u cijelosti pročitajte u Magazinu Energetskog portala ENERGETSKA TRANZICIJA
