Izlivanja nafte je veliki ekološki problem koji se dešava svake godine svuda u svijetu, i utiču ne samo na okeane i more, već i na rijeke i jezera. Iako je svijet upoznat sa problematikom i promjenama u slanoj vodi, efekti u slatkoj vodi su manje razumljivi.
Tim istraživača Američkog hemijskog društva simulirao je izlivanje nafte i riječne uslove, a potom su proučavali šta se hemijski dešava sa naftom u slatkovodnim sredinama kao što su rijeke i jezera. Sakupljali su uzorke vode na različitim tačkama tokom eksperimenta koji je trajao skoro dva mjeseca kako bi analizirali promjene.
Neke osnovne probleme koje nafta napravi kada se izlije u vodu poznajemo, poput zamračenja na površini vode koje napravi zbog svoje strukture, što potom izaziva problem vršenja fotosinteze za biljke na tlu, s obzirom da ne uspijevaju da dobiju potrebnu sunčevu svjetlost. Naravno, kvalitet vode opada, a moguće je i trovanje životinjskog svijeta. Rastinje u rijeci, raznolike obale i nizvodno oticanje vode često otežava i čišćenje, zbog čega je potrebno formirati branu na pogodnoj lokaciji kako bi se naftna mrlja “uhvatila”. Međutim, istraživanje je pokazalo da to nisu jedini problemi koje prosipanje nafte donosi slatkovodnim ekosistemima.
Pročitajte još:
- ŠTA SE DEŠAVA SA OAZAMA U VREMENU KLIMATSKIH PROMJENA?
- SUŠA DOVELA DO NACIONALNE KATASTROFE U ZIMBABVEU
- GLOBALNO ZAGRIJAVANJE: TUNDRE PRIJETE DA OSLOBODE USKLADIŠTENI CO2?
Istraživanje je pokazalo da kako ulje stari u slatkoj vodi, prolazi kroz hemijske promjene koje dovode do stvaranja novih jedinjenja. Ova jedinjenja dobijaju više atoma kiseonika, što ih čini postojanijim u vodi ali i štetnijim nego kada se nađu u moru i okeanu. Jedinjenja bogata kiseonikom, posebno derivati sumpor oksida, između ostalog, mogu imati više uticaja na vodeni život.
Prošle godine je u Srbiji bio slučaj izlivanja preko 30.000 litara nafte kod mjesta Čelarevo zbog čega su kupališta bila zatvorena duž obale. Jedan od velikih slučajeva izlivanja nafte u rijeku desio se i u Rusiji prije nekoliko godina, kada je kompanija dobila i najveću zabilježenu kaznu u zemlji zbog ekološke katastrofe. Slučaj se desio 2020. godine kada je iz rezervoara jedne kompanije iscurilo oko 21.000 tona dizela u rijeku Ambarnaju na arktičkom sjeveru Rusije. Kontaminacija je uticala na rijeku Ambarnaju i okolno područje, a zagađenje se proširilo i do jezera Pjasino, koje se uliva u Karsko more. Ukupno je ulje kontaminiralo površinu od 350 kvadratnih kilometara.
Značajno izlivanje nafte dogodilo se i u Ekvadoru 2022. godine. Incident je izazvan kada su obilne kiše pokrenule klizište, nakon čega je zbog odrona kamenja oštećen naftovod. Nafta je kontaminirala rijeku Koka i skoro dva hektara zaštićenog područja Nacionalnog parka.
Sve u svemu, tokom 2023. godine zabilježeno je ukupno deset značajnih izlivanja nafte, od kojih je jedno bilo velikih razmjera, sa preko 700 tona izlivenog mazuta u Aziji u februaru. Preostalih devet incidenata uključivalo je manja izlivanja, koja su se dogodila širom svijeta — četiri u Aziji, po dva u Africi i Evropi, te jedno u Americi. Ova dešavanja drže godišnji prosjek na oko 6.8 većih izlivanja, što je usklađeno sa prosjecima iz prethodne decenije, govore podaci ITOPF-a.
Milica Vučković
